انسولین قلمی و نگرانی پنج‌میلیون بیمار دیابتی در کشور که حدود 600 نفر از آن‌ها حداقل نیازمند تزریق روزانه و همچنین استفاده از نوار تست قند خون هستند، مدت زیادی است که بیماران مبتلا به دیابت را سرگردان کرده و باعث دغدغه آن‌ها شده است. سال گذشته بود که هشتگ «انسولین نیست» در فضای مجازی به راه افتاد و دیابتی‌ها به واسطه آن به نبود این دارو و مشکل تأمین و تهیه آن اعتراض کردند؛ چرا که تأمین انسولین نوروپید برای دیابتی‌های نوع یک مانند دست‌یافتن به کیمیا و آن‌ها مجبور به تزریق انسولین ریگولار شده بودند. به گزارش جام جم، «بیماران مبتلابه دیابت نوع ۲ هم به انسولین نوورپید نیاز دارند و اگر این نوع از انسولین نبود، آن‌ها می‌توانند انسولین دیگری را که معادل اثر همان نوورپید است، استفاده کنند. درواقع تمام کسانی که انسولین تزریق می‌کنند، نیازمندند؛ پس نمی‌شود چیزی را جایگزین آن کرد، اما برای درصد بسیار کمی از بیماران و در شرایط اضطراری، شاید بشود انسولین کوتاه‌اثر را گاهی قطع کرد. این بیماران باید از انسولین نوع طولانی اثر مثل لانتوس استفاده کنند و برای انسولین کوتاه‌اثر به‌جای نوورپید، انسولین رگولار بزنند. یعنی درصد خیلی کمی از بیماران نوع۲ در شرایطی که نوورپید نباشد و این نوع انسولین را پیدا نکردند، می‌توانند نوع طولانی اثر را تزریق کنند. اما به مدت کوتاهی، انسولین کوتاه‌اثر را تزریق نکنند و به‌جای آن قرص بخورند که این روند اصلا کلیت ندارد؛ ولی این موضوع به هیچ بیماری توصیه نمی‌شود. اما انسولین طولانی‌اثر حتما باید تزریق شود. در شرایطی که بیماری این موارد را رعایت نکند، قند فرد از کنترل خارج می‌شود و خطرات جبران‌ناپذیری در پی خواهد داشت.» در آن زمان، اما بسیاری از مسئولان سازمان غذا و دارو نبود انسولین قلمی را تکذیب کردند. محمود نجفی‌عرب، رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق تهران نیز هم‌زمان با اعتراض دیابتی‌ها در گفت‌وگو با رسانه‌ها نایاب شدن انسولین را ناشی از قاچاق معکوس دارو در کشور دانست: «بیش از ۱/۵ برابر نیاز کشور انسولین وارد کشور شده است،  به روال هر سال. پس نباید هیچ کمبودی وجود داشته باشد. اما انسولین واردشده، مجددا صادر می‌شود یا به عبارتی از راه‌های غیرقانونی از کشور خارج می‌شود.» به گفته نجفی‌عرب قاچاق معکوس فقط مخصوص انسولین نیست. برای همه داروهای گران با مشکل قاچاق معکوس مواجهیم. دلیل آن‌هم قابل‌توجه است؛ تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی که سبب می‌شود دارو باقیمت ارزان وارد شود و با دلار بازار آزاد، از مرز خارج شود. کمبود دارو و انسولین عارضه همین ارز 4200 تومانی است.» او درباره داروها و انسولین‌هایی که در بازار آزاد فروخته می‌شود، می‌گوید: «این داروها قابل‌اطمینان نیست و شاید تقلبی باشد. بیماران نباید از آن استفاده کنند. البته ممکن است که آن دارو هم از سیستم دارویی کشور خارج شده و به فروش می‌رسد و از خارج از کشور وارد نشده باشد و سازمان غذا و دارو باید مسئولیت این امر را بپذیرد.» کیانوش جهانپور، سخن‌گوی سازمان غذا و دارو نیز همان موقع از راه‌اندازی سامانه‌ای خبر داد که تا افراد دیابتی نیازمند به انسولین با ثبت درخواست در آن بتوانند در هر کجای کشور که هستند، داروی موردنیاز خود را دریافت کنند: «با این کار روند توزیع انسولین از زمان ورود به کشور تا رسیدن به دست مصرف‌کننده رصد می‌شود.»

انسولین همچنان نایاب است

 حالا و در شرایطی که یک سال از این اعتراض‌ها می‌گذرد، مشکل دیابتی‌ها همچنان پابرجاست و آن‌ها با نبود انسولین قلمی مواجه هستند و اگرچه به گفته مدیرکل سازمان غذا و دارو قرار بود از خردادماه سهمیه انسولین در صورت رفع مشکلات ارزی دو برابر شود، دیابتی از نایاب‌‌شدن این دارو گلایه می‌کنند؛ موضوعی که باعث شده به تازگی وزارت بهداشت، سامانه‌ای که سخن‌گوی سازمان غذا و دارو سال گذشته از آن سخن به میان آورد را راه‌اندازی و طرح رجیستری (سرشماری) بیماران مبتلا به دیابت دریافت‌کننده انسولین قلمی در سامانه مدیریت بیماری‌های نادر (RDA) را از چهارم اردیبهشت ماه سال جاری آغاز کند. آن طور که در دستورالعمل وزارت بهداشت آمده: «دسترسی به آمار بروز بیماران دیابتی دریافت‌کننده انسولین قلمی جهت برآورد دارو و خدمات مورد نیاز این بیماران همواره از دغدغه‌های وزارت بهداشت بوده، لذا طرح رجیستری (سرشماری) این بیماران در سامانه مدیریت بیماری‌های نادر (RDA) آغاز شده است. از قابلیت‌های مهم این سامانه عدم امکان ثبت سهمیه تکراری برای یک کد ملی به طور هم‌زمان در دو دانشگاه علوم پزشکی/ استان است. در این طرح اطلاعات تمامی بیماران مصرف‌کننده انسولین قلمی ثبت و حواله انسولین بدون درج داروخانه صادر می‌شود. در نتیجه بیمار هر ماه با در دست داشتن نسخه دارویی و مراجعه به داروخانه محدوده سکونت می‌تواند نسبت به دریافت سهمیه انسولین خود اقدام کند. لذا خواهشمندیم بیماران با مراجعه به مراکز دیابت منتخب در هر استان/ شهر (پیوست) یا معاونت‌های درمان دانشگاه علوم پزشکی استان محل سکونت اقدام به ثبت اطلاعات خود و دریافت حواله الکترونیک انسولین قلمی در سامانه مدیریت بیماری‌های نادر (RDA) کنند.»

مشکل جدید بیماران دیابتی چیست؟

با شروع ثبت‌نام بیماران دیابتی، اما هنوز نه‌تنها مشکل آن‌ها حل نشده بلکه معضل دیگری به دغدغه‌های آن‌ها نیز اضافه شده است؛ چرا که برخی از بیماران می‌گویند برای ثبت‌نام به بیمارستان‌ها مراجعه کرده‌اند، ولی مسئولان بیمارستان‌ها اصلا در جریان این روند نبوده و از ثبت‌نام آن‌ها خودداری کرده‌اند. معصومه بیماری که پنج سال است به دیابت مبتلا شده و برای کنترل افت قند، باید انسولین قلمی استفاده کند، می‌گوید که برای پیدا‌کردن این دارو باید هفت‌خان رستم را طی کنیم: «پس از اعلام فراخون وزارت بهداشت تاکنون چندین بار به یکی از بیمارستان‌های اصفهان مراجعه کرده‌ام و خواستم ثبت‌نامم کنند، اما مسئولان بیمارستان اصلا در جریان این موضوع نبودند و گفتند چنین چیزی به آن‌ها ابلاغ نشده است! با این وضعیت نمی‌دانیم باید چه کار کنیم. نه انسولین هست و نه اینکه ثبت‌ناممان انجام می‌شود و علاوه بر رنج بیماری باید نگران یافتن این دارو هم باشیم؛ درحالی‌که همه می‌دانند انسولین برای دیابتی‌ها از نان شب هم واجب‌تر است.» درحالی معصومه این حرف‌ها را می‌زند که در برخی از بیمارستان‌ها و کلینیک‌های دیابت اصفهان، ثبت‌نام بیماران دیابتی براساس دستورالعمل وزارت بهداشت، آغاز شده است. تماس با بعضی از بیمارستان‌ها که البته دولتی هستند و زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی قرار دارند، این موضوع را تأیید می‌کند؛ تناقض‌هایی که به گفته شهربانو مظاهری، رئیس اداره امور بیماری‌های معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی استان اصفهان به دلیل این است که برخی از بیماران تحت پوشش بیمه نیستند و همه بیمارستان‌ها نیز کلینیک دیابت ندارند. او در گفت‌و‌گو با «اصفهان زیبا» توضیحات مختصری در این باره می‌دهد و می‌گوید که با توجه به مشکلات پیش‌آمده، قرار است وزارت بهداشت چاره‌ای برای این موضوع بیندیشد. مظاهری با بیان اینکه حدود 70 هزار بیمار نیازمند دریافت انسولین قلمی یا پن در استان اصفهان حضور دارند، بیان می‌کند: «نزدیک به 85درصد آن‌ها تحت پوشش سازمان‌های بیمه‌گر و 15 درصد مابقی فاقد بیمه هستند. تا پیش از اعلام وزارت بهداشت و درمان پزشکی، بیماران دیابتی با در دست داشتن گواهی پزشک به بیمه مراجعه می‌کردند و پس از تأیید و ثبت در سامانه بیمه سهمیه انسولین آن‌ها مشخص می‌شد و با مراجعه به داروخانه آن را تهیه می‌کردند. بیمارانی هم که فاقد بیمه بودند به معاونت غذا و دارو مراجعه می‌کردند و با ارائه گواهی و نسخه پزشک، اطلاعات و مشخصات آن‌ها در سامانه درج و تأیید می‌شد و پس از آن، بیماران قادر به دریافت دارو از داروخانه بودند. تصمیم گرفته شده است که بیماران مبتلا به دیابت که مصرف‌کننده قلم انسولین هستند، در سامانه ثبت شوند. درحال حاضر کلینیک‌های تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی استان اصفهان که تحت پوشش بیمه هستند، به ثبت بیماران مبتلا به دیابت می‌پردازند و با سازمان‌های بیمه‌گر نیز هماهنگی‌های لازم انجام شده است تا مراکز بیمارستانی تحت پوشش آن‌ها ثبت اطلاعات و مشخصات بیماران را انجام بدهند. به زودی لیست این مراکز نیز اعلام خواهد شد؛ قطعا همه بیمارستان‌ها کلینیک دیابت ندارند، و در برخی از مراکز این اقدام انجام می‌گیرد که فعلا بیماران می‌توانند به این مراکز مراجعه کنند. قرار است که تا آخر خردادماه اسامی و مشخصات بیماران دیابتی در این کلینیک‌ها ثبت شود.»

بیمارانی که موفق به ثبت نام نمی‌شوند چه کنند؟

او می‌افزاید: «جای نگرانی برای بیماران نیست و سعی می‌شود شرایطی فراهم کنیم تا همه بیماران بتوانند ثبت‌نام خود در سامانه مدیریت بیماری‌های نادر را انجام دهند، ولی آن‌ها هم باید به نزدیک‌ترین کلینیکی که امکانش را دارند، مراجعه و ثبت‌نام کنند.» مظاهری می‌گوید: «درحال رایزنی هستیم تا برای بیمارانی که امکان حضور در بیمارستان‌ها و کلینیک‌های دیابت را ندارند، تسهیلاتی فراهم شود تا بتوانند انسولین مورد نیاز خود را دریافت کنند. ثبت‌نام بیماران دیابتی در سامانه مدیریت بیماری‌های نادر که درحال حاضر در برخی از بیمارستان‌ها و کلینیک‌های دیابت انجام می‌شود به منظور آگاهی دقیق از تعداد بیماران و همچنین میزان مصرف انسولین قلمی در کشور است تا به واسطه اطلاعات جمع‌آوری‌شده، بتوان برنامه‌ریزی دقیق و جامعی در رابطه با حل مشکل تهیه انسولین‌های قلمی انجام داد و بیماران دیابتی نیازمند دریافت این دارو با مشکلی مواجه نشوند.»