درباره بازار قدیمی نائین چه می‌دانید؟
بازار شهر نائین به‌صورت خطی و مستقیم است. این گزاره بدین معناست که این اثر دوره تیموری پیچ‌وتاب‌هایی مثل بازار اصفهان را ندارد. از دروازه چهل‌دختران شروع می‌شود و مستقیم به مسجد خواجه ختم می‌شود. درباره طول این بازار در منابع اختلاف وجود دارد؛ بااین‌حال، چیزی که به نظر درست‌تر می‌رسد، این است که در حدود 370 متر دارد و عرض آن بین سه تا پنج متر متغیر است با 170 باب مغازه.
تحقیقی که نگارنده انجام داده است نیز این طول را تصدیق می‌کند؛ بااین‌حال در روزگار کنونی تعداد مغازه‌های دایر در حدود سی‌وپنج مغازه است.
ابتکاری برای رونق دوباره بازار
این بازار به گفته اهالی محله‌های اطراف، تا چند سال پیش رونق زیادی داشته است و در آن فعالیت‌های بازرگانی انجام می‌شده است و اگرچه اداره میراث فرهنگی این شهر تلاش بسیاری در سال‌های گذشته برای مرمت و احیای دوباره آن انجام داده است؛ ولی کماکان اقبال عمومی مردم، رفتن به‌طرف بازار مدرن شهر و خیابان اصلی است. کاری که اداره میراث‌فرهنگی نائین برای رونق‌گرفتن مجدد بازار انجام داد دعوت‌کردن از هنرمندان صنایع‌دستی مقیم شهرستان نائین بود که آنچه را در خانه انجام می‌دهند به بازار بیاورند و در مغازه‌ها انجام دهند و محصولشان را برای فروش عرضه کنند و هیچ کرایه‌ای هم به‌جز قبض برق تا چند سال پرداخت نکنند. اقدامی بِحق خلاقانه و درخور که البته مورد استقبال بخشی از هنرمندان نیز قرار گرفت و منجر به رونق نسبی بازار شد. درحال‌حاضر، برخی مغازه‌ها ازجمله چندین مغازه گلیم‌بافی و قلم‌زنی در بازار مشغول فعالیت شده‌اند. نکته‌ای که در اینجا ذکر آن مهم به نظر می‌رسد، اینکه اگرچه محتوای این بازار صنایع‌دستی است اما برای رونق بازارهای محوری باید نیازهای روزمره مردمان محله‌های اطراف هم تأمین شود. برای مثال در این بازار کمتر مغازه‌ای برای تأمین مایحتاج روزانه خانواده‌ها وجود دارد. نکته‌ای که توجه به آن می‌تواند باعث رونق روزافزون آن شود.
ویژگی‌های معماری بازار نائین
آنچه درباره این بازار پیش و بیش از هر چیزی جلب‌توجه می‌کند، معماری آن است. این بازار نقطه اتصال همه محله‌های قدیمی به یکدیگر است و اگر حسینیه‌ها را مراکز هفت محله نائین در نظر بگیریم، همه حسینیه‌ها با کوچه‌های فرعی و اصلی به بازار وصل می‌شوند. این بازار مثل كوچه‌ای سرپوشیده با سقف گنبدی است و نورگیرهای دایره‌ای شكلی در وسط طاق‌ها دارد که زاویه تابش خورشید دریچه نور زیبایی را در طول روز در درون آن ایجاد می‌کند و حالتی معنوی به فضا می‌دهد. همچنین در امتداد راسته بازار دو چهارسوق وجود دارد که محل تقاطع بازار با دو معبر است. بازار نائین دکان‌هایی با طرح‌های متفاوت دارد و این موضوع بیانگر این نکته است که این عنصر شهری در طول زمان شکل گرفته و تکمیل شده است. درهای تمام مغازه‌ها چند لنگه‌ای و چوبی و گاهی مغازه‌ها به‌صورت دوطبقه با زیرزمین است و در جلوی هر مغازه سکویی برای نشستن و استراحت وجود دارد. همچنین در راستای این بازار مسجد شیخ مغربی ومسجد خواجه قرار دارند و مسجد باباعبدالله نیز در مجاورت آن است. در میانه‌های بازار نیز حسینیه زیبای چهل‌دختران واقع شده است که در کنار سقاخانه آن می‌توان گلویی تازه کرد و بعد ادامه مسیر داد. بازار نائین دو کاروان‌سرا و بارانداز دارد که یکی در کنار دروازه چهل‌دختران است و تنها سردرش باقی‌مانده است. این‌طور که اهالی می‌گویند دروازه چهل‌دختران دو برج نگهبانی داشته و پلی متحرک که روی خندق دور شهر وجود داشته است؛ اگرچه چنین نشانه‌ها و آثاری در حال حاضر کامل ازمیان‌رفته است و حتی در عکس‌های قدیمی مربوط به صدسال گذشته نیز چنین آثاری دیده نمی‌شود.
پهلوانان نمی‌میرند
از دیگر نکات جالب درباره این بازار می‌توان به سریال پهلوانان نمی‌میرند به کارگردانی حسن فتحی اشاره کرد که بخش‌های مهمی از آن در این بازار و محله‌های اطراف تصویربرداری شده و خاطره‌ای خوش برای مردمان دوست‌داشتنی و خون‌گرم نائین است. این بنای تاریخی به شماره ۱۵۶۴ به تاریخ ۲۴/۵/۱۳۵۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
