در اولین برنامه، مسابقه قهرمانی کشور در رشته‌های دوومیدانی، شنا، وزنه‌برداری، بسکتبال و والیبال نشسته در تهران برگزار شد. ولی باید بگویم که در برگزاری این مسابقات با اشکالاتی از نظر مقررات روبه‌رو شدیم. چون در تمام این رشته‌ها هیچ مقررات مشخصی نداشتیم و کارهایی که انجام می‌شد، بر اساس یک سری قوانینی بود که خودمان وضع کرده بودیم. در سال 60 تشکیلات ورزش معلولان تغییر کرد و رئیس آن عوض شد. در همان سال مسابقات بین‌المللی معلولان در یوگسلاوی برگزار شد که اعزام تیم معلولان ایران، نخستین تجربه در راهگشایی ورزش معلولان بود.» با این شرایط جایگاهی برای نابینایان و ورزش آن‌ها در این فدراسیون در نظر گرفته نشده بود و اگر هم خبری از رقابت‌های نابینایان بود، در کنار رقابت‌های سایر معلولان بود؛ معلولانی که نابینایان ناچار بودند با آن‌ها رقابت کنند.
نخستین اخبار از مسابقات نابینایان
کیهان ورزشی در شماره 1438 خود (مورخ 18 اردیبهشت 1361) خبر از مسابقات معلولان و نابینایان در روز کارگر و معلم داد و نوشت: جهت بزرگداشت روز کارگر و سالگرد شهادت استاد شهید مرتضی مطهری یک دوره مسابقات دوومیدانی با عصا و ویلچررانی معلولان و نابینایان روز شنبه گذشته برگزار شد که با استقبال بی‌نظیر برادران نابینا و معلول در پیست دوومیدانی شهید شیرودی انجام شد. در قسمت دو با عصا در مسافت 100 متر 11 نفر شرکت کردند که قاسم زندی عنوان نخست را از آن خود کرد.
روز هشتم خرداد همین مجله خبر از برگزاری یک دوره مسابقات تنیس روی میز و شنا برای خواهران و برادران معلول و نابینا به مناسبت مبعث رسول اکرم(ص) تحت عنوان بزرگداشت وحدت اسلامی داد. در این مسابقات جمعا 36 نفر از مجروحان جنگی کهریزک، کارگاه کورس، باشگاه معلولان و منفردا شرکت داشتند.
در پایان این خبر آمده بود: «خواهر و برادر عزیز معلول؛ از آنجایی که ورزش برای معلولان نوعی درمان و فیزیوتراپی محسوب شده، شما نیز می‌توانید همه روزه برای فعالیت در رشته‌های والیبال نشسته، بسکتبال با ویلچر، شنا، دوومیدانی و ویلچررانی، وزنه برداری و تنیس روی میز و با در دست داشتن سه قطعه عکس و یک برگ فتوکپی شناسنامه به آدرس هیئت جانبازان و معلولان به آدرس خیابان 17شهریور مرجعه کنید.
دویدن با کمک طناب!
در 23 بهمن 1361 خبر مربوط به اولین دوره مسابقات ورزشی خواهران معلول و نابینا در شماره 1479 کیهان ورزشی به چاپ رسید. در این خبر آمده بود: به مناسبت دهه فجر و چهارمین سالگرد انقلاب شکوهمند اسلامی ایران، اولین دوره مسابقات ورزشی خواهران معلول و نابینا در سالن جانبازان و معلولان برگزار شد. نتایج رقابت‌های مربوط به نابینایان و کم بینایان چنین بود:
50 متر سرعت نابینایان با طناب:
1. زینب جعفری از شیراز با زمان 14.7 ثانیه؛ 2. مژگان عطارپور از کرمان با زمان 15.9 ثانیه؛
3. رؤیا کارآمد از کرمان با زمان 17 ثانیه.
50 متر نابینایان بدون طناب:
1.معصومه صادقی از تهران (13.6 ثانیه)؛ 2.مهناز اسکندریان از اصفهان (14 ثانیه)؛ 3. قیمت بلاغی از تهران (15 ثانیه).
100 متر نیمه‌بینا:
1. معصومه ذاکری از شیراز (23 ثانیه)؛
2. مهناز قجاوند از تهران (25 ثانیه) ؛
3. زهرا واعظ از تهران (26 ثانیه).
گلبال نابینایان:
اصفهان (1-4) تهران؛
شیراز (7-4) اصفهان.
آنچه در این خبر امیدوار کننده بود، آغاز رقابت‌های بانوان نابینا در رشته‌هایی چون دوومیدانی و گلبال بود؛ اما برگزاری رقابتی مثل دوی سرعت با کمک طناب، نشان می‌داد که در برگزاری مسابقات، چندان توجهی به قوانین بین‌المللی نشده بود. از طرف دیگر ثبت زمان‌های نفرات که در آن دهم‌ها و صدم‌های ثانیه ثبت نشده بود، نشان‌دهنده برگزاری هول‌هولکی رقابت‌ها بود.
گلبال قهرمانی کشور
در آبان 1362 رقابت‌های گلبال قهرمانی کشور در دو گروه برگزار شد. در گروه‌آ، تیم‌های اصفهان، باختران، تهران، ارومیه، سمنان، شیراز و جانبازان تهران حضور داشتند و در گروه دوم تیم‌های هرمزگان، جانبازان اصفهان، کرمان، لرستان، مشهد و تبریز با یکدیگر رقابت کردند. مرحله گروهی طی روزهای 22 تا 24 آبان برگزار شد و در روز 25 آبان تیم‌های برگزیده در دور نیمه‌نهایی به مصاف هم رفتند. در نیمه‌نهایی مشهد (10-0) اصفهان را شکست داد و تهران نیز در برابر تبریز (7-3) به برتری دست یافت تا فینال بین تیم‌های تهران و مشهد برگزار شود. در این مسابقه تهران (4-2) پیروز شد و عنوان قهرمانی را به خود اختصاص داد. اصفهان هم در دیدار رده‌بندی با نتیجه (6-2) مقابل تبریز به برتری دست یافت و عنوان سوم را از آن خود کرد.
اهدای جوایز تیم‌های برنده توسط «برادر حسینی مسئول خانه ورزش نابینایان به برادران نابینا» نشان از شکل‌گیری مرکزی می‌داد که به نابینایان اختصاص داده شده بود. با این حال هنوز نابینایان به استقلال دست پیدا نکرده بودند. در خبری که روز پنجم آذرماه منتشر شد، آمده بود:
قابل توجه خواهران معلول ورزشکار
هیئت ورزش‌های خواهران معلول استان تهران به اطلاع خواهران معلول در منازل و آسایشگاه‌ها می‌رساند که از علاقه‌مندان به رشته‌های دوومیدانی، شنا، بسکتبال و تنیس روی میز ثبت نام می‌کند. از خواهران علاقه‌مند درخواست می‌شود جهت ثبت‌نام روزهای شنبه و چهارشنبه از ساعت 10 الی 2 بعد‌از‌ظهر به آدرس خیابان شهید دکترمفتح، ورزشگاه شهیدشیرودی، فدراسیون جانبازان و معلولان مراجعه کنند.
جایگاه نابینایان در بین معلولان دستخوش تغییر نشده بود. آن هم در شرایطی که جشنواره ورزشی استوک مندویل سالانه در بریتانیا برگزار می‌شد و نهضت ورزشی معلولان روز‌به‌روز جدی‌تر از پیش دنبال می‌شد.
کلاس هشت‌روزه مربیگری برای معلولان
به منظور باز آموزی و بالا بردن معلومات مربیان ورزش‌های جانبازان و معلولان یک دوره آموزش تحقیقی به مدت هشت روز از 21 تا 28 اردیبهشت 1363 به صورت فشرده روزانه از ساعت 8 تا 19 با همکاری مربیان و اعضای کمیته فنی این فدراسیون در مجموعه ورزشی آزادی برگزار شد. در این دوره موضوعاتی مثل طبقه‌بندی ورزشی معلولان، شناسایی انواع معلولیت‌ها، آناتومی حرکتی، آناتومی دستگاه سیستم اعصاب، لوازم و مشخصات وسایل و لوازم ورزشی معلولان و… تدریس شد و 46 نفر از مراکز استان‌ها و شهرستان‌ها و سهمیه بهزیستی دانشگاه تربیت معلم و سپاه پاسداران شرکت داشتند. مطابق قوانین فدراسیون، در صورتی که این افراد شش ماه با هیئت‌های خود همکاری مستمر می‌کردند، گواهینامه درجه 2 مربیگری ورزش‌های جانبازان و معلولان آن‌ها نیز صادر می‌شد.
این گونه کلاس‌ها هرچند کم، اما مستمرانه در رشته‌های دیگر نیز برگزار می‌شد. مثلا در بهمن 1366 فدراسیون یک دوره داوری گلبال نابینایان در تهران برگزار کرد. این کلاس‌ها با حضور 12 نفر از علاقه‌مندان در سالن منوچهری تشکیل شد.
مسابقاتی برای سه کلاس نابینایان
در تیرماه 1363 برای نخستین بار رسانه‌ها خبر از مسابقاتی برای سه گروه نابینایان دادند. در خبر مربوط به مسابقات نابینایان آمده بود: «مسابقات دوومیدانی قهرمانی کشور از صبح شنبه 20 مرداد در استادیوم تختی مشهد مقدس برگزار خواهد شد و احتمالا تا تاریخ 24 مرداد ادامه خواهد داشت.
این مسابقات در سه گروه نابینایی B1، B2 و B3 خواهد بود که مواد مسابقات در زیر بیان می‌شود:
کلاس B1:
دوهای 100 متر، 400 متر، 800 متر، 1500 متر و، 5000 متر؛
پرتاب‌های وزنه، نیزه، دیسک.
پرش‌ها:
پرش طول (با دورخیز)، پرش ارتفاع (بدون دورخیز)، پرش سه گام (بدون دورخیز).
توضیح آن که منطقه خیز کلاس‌های B1 و B2 زمینی به مساحت 1.22 در یک متر است و اندازه‌گیری از جلوترین قسمت پای تیک‌آف تا نزدیک‌ترین اثر پرش انجام می‌شود.
کلاس B2:
دوهای 100 متر، 400 متر، 800 متر، 1500 متر و 5000 متر؛
پرتاب‌های وزنه، نیزه، دیسک.
پرش‌ها:
پرش طول، پرش ارتفاع، پرش سه گام.
کلاس B3:
دوهای 100 متر، 400 متر، 800 متر، 1500 متر و 5000 متر؛
پرتاب‌های وزنه، نیزه، دیسک.
پرش‌ها:
پرش طول، پرش ارتفاع، پرش سه گام.
همچنین برای آن گروه از نابینایانی که وضعیت بینایی آنان بهتر از کلاس B3 است نیز مسابقاتی در نظر گرفته شده است که مواد آن در زیر بیان می‌شود. این کلاس تا اطلاع ثانوی تحت عنوان کلاس B3+ نامیده خواهد شد.
نخستین تحلیل‌ها و تفسیرها
صفحات و ستون‌های مربوط به تحلیل و تفسیر وقایع ورزشی کمتر بخشی را به ورزش معلولان اختصاص می‌دادند؛ اما نویسنده خبره کیهان ورزشی مهدی اسداللهی (د- اسداللهی) در مطلب «در جست‌وجوی زوایای ورزش» در روز 6 مرداد 1363 دو صفحه به ورزش معلولان نوشت. در بخش‌هایی از این تحلیل آمده بود:
به هر دلیلی که فرد معلول می‌شود، صاحب طلبی مسلم از اجتماع می‌شود که اجتماع طلب او را بدهد و حقوق او را بشناسد. اگر اجتماع یا مسئولان این حقوق را نشناسند و به جای آن بخواهند با مهر و محبت، جبران حقوق را بکنند، اشتباهی تجاوزگونه به حقوق ایشان شده است که باید به هوش بود تا با معلولان رفتاری مخصوص صورت نگیرد. درست مانند دیگران، نه بیشتر و نه کمتر. درست برابر حقوق و حقی که دارند و این حقوق و این حق باید به رسمیت شناخته شود. ما در فردایی زندگی خواهیم کرد که آمار قابل تأملی از معلولان خواهیم داشت که این چاره اندیشی را جدی طلب می‌کند.
حکمت ورزش باید در این باشد که به معلول بگوید تو مانند دیگران هستی و چیزی برتر از دیگران. باید به معلول بگوید این دست و پا و گوش و چشم نیست که انسان می‌سازد بلکه اراده و فکر و روح است که در ساختار اندیشه انسانی مددکار می‌شود. باید ورزش در قبال معلولان مانند تمام دیگر افراد انسان این رسالت مهم را به عهده گیرد.
آدمیت که به دست و پا و گوش و حلق و بینی نیست. آدمیت که مال و منال و فقر و ادبار نیست. آدمیت به جان و روان و جوهر آدمیت است که باید متبلور شود. ورزش باید غنای روح به معلولان عطا کند که آن کیمیا را با پول و خانه و ماشین و چه و چه نمی‌توان خرید. باید در خدمت معلولان، مربیان و معلمان کیمیانظر باشند تا این مفاهیم را به کار ببندند و از این برتر بدانند و راهنمای تبلیغاتی خویش قرار دهند.
کار معلولان کاری جدی، وظیفه‌ای قانونی و خدمتی اداری است. نه مهر و محبت و عطوفت و بزرگواری و نوع‌پروری که این‌ها همه از خصال پسندیده و چاشنی زندگانی اجتماعی انسان مؤمن هستند؛ ولی هر چیز بجا و به موقع خود خوب است.
مربی بین المللی نابینایان
در شرایطی که ورزش نابینایان در اواسط دهه 60 تحت الشعاع رقابت‌های والیبال نشسته، بسکتبال با ویلچر و دوومیدانی معلولان قرار گرفته بود، در اردیبهشت 1366 اعلام شد که:
چهار نفر از مربیان ورزش‌های جانبازان و معلولان که به مدت پانزده روز جهت گذراندن کلاس های مربیگری بین المللی ورزش‌های جانبازان و معلولان در مالزی به سر می‌بردند، پس از طی مدارج تخصصی درجه یک در هشت رشته، به میهن اسلامی بازگشتند.
اسامی این مربیان بدین شرح است:
فریدون صدیق، منوچهر بهمنی، مهدی رهنما و هرمز رادصادقی‌نیا. شخص اخیرالذکر با کسب تخصص در تنیس روی میز و گلبال نابینایان به کشور بازگشت.
در مرداد همان سال پنجمین دوره رقابت‌های نابینایان کشور با همکاری بنیاد مستضعفان از 17 تا 21 مرداد در مجموعه ورزشی آزادی برگزار شد. در این مسابقات 176 ورزشکار از 16 استان حضور داشتند و تهران با 144 امتیاز عنوان قهرمانی را از آن خود کرد. آذربایجان شرقی با 121 امتیاز نایب قهرمان و اصفهان با 97 امتیاز عنوان سوم را به خود اختصاص داد. مقام چهارم هم به گیلان رسید که 50.6 امتیاز به دست آورد.
در مسیر پاراالمپیک
برگزاری سومین جشنواره فرهنگی ورزشی جانبازان‌معلولان و نابینایان با نام بزرگداشت پیام برائت از مشرکین حضرت امام در دوم تا دوازدهم اسفند 1366 از دیگر رقابت‌هایی بود که قبل از حضور ایران در پاراالمپیک 1988 سئول برگزار شد. اما مهم‌ترین برنامه نابینایان در آن ایام اردوی تیم ملی گلبال برای حضور در پاراالمپیک سئول بود. رضا مهرانی، مصطفی تپکی، عباس قنبری، بهروز گرشاسبی، علی اوسط سردی وند چگینی، جواد رضایی سیستانی، محمود رضایی و فریدون اسدی به همراه ابراهیم کربلایی (مربی تیم) نفراتی بودند که به این اردو دعوت شدند. اردوی تیم ملی گلبال در تهران و سپس محمودآباد برگزار شد.
استقلال هیئت‌های نابینایان و معلولان از یکدیگر
در شهریورماه 1367 پیرو تصویب معاونین سازمان تربیت بدنی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر جداسازی هیئت نابینایان از هیئت‌های جانبازان و معلولان، طی احکام جداگانه‌ای از سوی فدراسیون ورزش‌های جانبازان و معلولان، برادران حمیدرضا مظلومی از تهران، حبیب‌الله داودی از مازندران، عیسی صوفی‌آبادی از کرمان، اسلام اسماعیلی از آذربایجان غربی، رجیم خدانجفی از استان مرکزی، خدامراد ناغونیان از اصفهان به سمت رئیس هیئت ورزش‌های نابینایان استان‌های خود منصوب و مشغول به کار شدند.
گلبال ایران در پاراالمپیک سئول
کیهان ورزشی در روز دهم مهرماه 1367 در تحلیل مسابقات گلبال پاراالمپیک نوشت:
«سالن ساکت گلبال حضور غریب‌ترین ورزشکاران جهان را می‌طلبید. هزار و یک دست آفتابه و لگن طلاکاری شده و سفره شام «نانی-خالی». پس تلاش ورزشکاران غیور ما چی؟ بیشتر از پنج سال قهرمانی کشور، فستیوال، شرکت در کنگره‌ها و سفر خارجی و اکنون این ماجرا؟
بله. مقررات جهانی را ما تازه یاد گرفته‌ایم و نتیجه این است: سه شکست متوالی! نابینایان ما یکی دو ماه بیشتر نیست که شنیده‌اند محوطه حمله شش متر است نه سه متر! آن‌ها پنج سال توپ را در محوطه دفاعی خود (سه متر) به سوی دروازه حریف قِل داده‌اند. آن‌ها اصلا شوت‌های چکشی را یاد نگرفته بودند. به قول یکی از بازیکنان گلبال: چهار ماه در اردو بودیم، 10 روز در یک زمین استاندارد بازی نکرده‌ایم!
گلبالیست‌های ایران در اولین بازی 5 بر 2 از فنلاند شکست خوردند. در دیدار دوم 5 بر یک مغلوب آلمان غربی شدیم. بچه‌های فداکار و غیور ایران در آخرین ثانیه‌های هفت دقیقه اول یک گل از هلند دریافت کردند. هفت دقیقه دوم بدون گل سپری شد. تیم هلند از طرف تماشاگران خود شدیدا تشویق می‌شد. اما بچه‌های ما غریبانه جنگیدند.
تیم گلبال ایران امروز در برابر اسرائیل حاضر به بازی نشد. شش گلبالیست ایرانی به همراه پور‌کربلایی (مربی) و علی رمضانی (سرپرست) با حضور «به موقع» در سالن و با ابراز احترام نسبت به تماشاگران و هیئت برگزاری، از رقابت با ورزشکاران اسرائیل خودداری کردند.
سالن گلبال برای اولین بار لبریز از تماشاگر بود. آن‌ها فقط برای تماشای این دیدار حساس به سالن گلبال آمده بودند. واکنش مؤدبانه تیم ایران در مورد آزادی خاک فلسطین با تشویق تماشاگران مواجه شد.
گلبالیست‌ها با بالا‌بردن دست‌های خود و تعظیم به تماشاگران، شعار «فلسطین پیروز است» را سر دادند. ابتدا اعضای تیم تقاضا کردند که به زبان انگلیسی شعار بدهند. اما این درخواست با موافقت مسئولان ایران مواجه نشد.
نتیجه بازی نکردن ایران در این مسابقه، محرومیت ده ساله گلبال ایران توسط فدراسیون بین المللی بود.
اولین حضور کشتی نابینایان در مسابقات جهانی
در 25 فروردین 1369 رسانه‌ها خبر از اردوی تیم ملی کشتی نابینایان برای حضور در رقابت‌های جهانی اسن هلند دادند. 24 کشتی‌گیر از شش استان در سالن شهید معتمدی تهران گرد آمدند و خود را برای این مسابقات آماده کردند. سرانجام کاروان ورزشی ایران در روز 18 تیرماه آن سال عازم هلند شد و کشتی‌گیران نابینایی که تیم را همراهی می‌کردند عبارت بودند از:
محمود باقرزاده، حجت‌الله تهرانی (خراسان)، ابوطالب باقری (مازندران)، ناصر کرم‌رباطی (کرمان)، ایمان‌الله فولادوند (لرستان)، علیرضا مختاری، ولی رضا خلخالی، محمدرضا علیزاده، احمد قلیچ خانی، محمدرضا مطلوبی (تهران).
این رقابت‌ها در پنج وزن برگزار شد و ایران در اولین حضور خود در این مسابقات و با وجود عدم شناخت کافی از مقررات جهانی صاحب مدال طلای 100 کیلوگرم شد. این مدال توسط امان‌الله فولادوند به دست آمد. ایران همچنین در اوزان 52، 62 و 90 کیلوگرم نیز صاحب سه مدال نقره شد. تک برنز ایران نیز در 90 کیلوگرم کسب شد تا ایران بعد از آمریکا و بالاتر از کانادا به مقام دوم رقابت‌ها کشتی دست پیدا کرد.
گاه‌شمار
هرچند ورزش نابینایان هرگز از نظر توجه مسئولان و رسانه‌ها، نتوانست با والیبال نشسته و رشته‌های با ویلچر رقابت کند، با این حال آهسته و پیوسته مسیر خود را ادامه داد و کم کم در عرصه بین‌المللی صاحب عناوین متعددی شد. بخشی از مهم‌ترین اتفاقات رخ داده در این سال‌ها را با هم مرور می‌کنیم:
1368: بازگشت محل استقرار ورزش نابینایان به محل فدراسیون جانبازان و معلولان؛
1372: قهرمانی ایران در مسابقات وزنه‌برداری قدرتی جهان در اسپانیا؛
1374: تکرار قهرمانی ایران در مسابقات وزنه‌برداری قدرتی جهان در ایالات متحده؛
1375: سومین قهرمانی ایران در مسابقات وزنه‌برداری قدرتی جهان در کانادا؛
1379: شکل‌گیری مستقل انجمن ورزش بانوان نابینا؛
1381: با تغییر قوانین بین‌المللی، جودوی نابینایان جانشین رشته ورزشی کشتی شد و ایران از این سال در رقابت‌های جودوی بین المللی شرکت کرد؛
1382: اولین حضور شنا گران نابینا در مسابقات جهانی کانادا 2003 و کسب یک رتبه دومی در این دوره از رقابت‌ها؛
1383: اولین مدال پاراالمپیک ایران در مسابقات 2004 آتن در رشته جودو نابینایان کسب شد؛
1384: وزنه‌برداران قدرتی نابینا و کم‌بینا بعد از قهرمانی در مسابقات 2000 هلند، 2002 جمهوری چک، 2003 کانادا در رقابت‌های 2005 جمهوری چک بار دیگر مقام قهرمانی جهان را از آن ایران کردند.
