آیت‌الله طاهری نماز جمعه را به ارکان جامعه مدنی تبدیل کرد
در ابتدای این مراسم، سیدمحمود حسینی ضمن گرامیداشت یاد آیت‌الله طاهری گفت: قرن بیستم، قرن تغییرات و تحولات عمیق در زندگی ایرانیان بود و به نام قرن انقلاب شناخته می‌شود. در این میان تحولات مرتبط با مذهب تشیع بسیار چشمگیر بوده است. تشیع از نگرش‌های تقدیر باور و غیرسیاسی به سمت رویکردهای نوگرایانه متحول شد. رویکردهای انقلابی، عدالت اجتماعی و علم باوری در همین زمان اتفاق افتاد. او ادامه داد: آیت‌الله طاهری در مکتب آیت‌الله بروجردی رشد پیدا کرد. او در اصفهان علاوه بر مبارزه گرایش‌های روشن‌فکری دینی را بسط داد. روحانیون در اصفهان را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد: اول، روحانیون سنتی، دوم، روحانیون ولایتی که هر انقلابی را پیش از انقلاب حضرت مهدی(عج) انحراف تلقی می‌کردند و سوم، روحانیونی که گرایش انقلابی و نواندیشی دینی داشتند. آیت‌الله طاهری از دسته سوم بود، اما پیوندش را با روحانیون سنتی حفظ و همواره تلاش کرد که مرز خود را با برخی گرایش‌ها تفکیک کند. درک و فهم آیت‌الله طاهری از جوانان و نیازمندی‌های آن‌ها بسیار بالا بود. حسینی به اقامه نماز جمعه در اصفهان توسط آیت‌الله طاهری اشاره و تأکید کرد: ایشان با پشتیبانی و اجازه امام خمینی و همچنین آیت‌الله منتظری سال‌های پیش از انقلاب در اصفهان نماز جمعه را برپا داشت و خطبه دوم نماز را به موضوعات سیاسی و اجتماعی اختصاص می‌داد که بسیار مورد استقبال قرار می‌گرفت. در گزارش‌های ساواک آمده است که تعداد حاضرین در نماز جمعه‌های اصفهان به امامت آیت‌الله طاهری گاهی به سه‌هزار نفر می‌رسیده است. نماز جمعه در آن زمان به یکی از ارکان جامعه مدنی تبدیل شده بود که در جهت اهداف انقلاب پیش می‌رفت.
آیت‌الله طاهری را باید از لابه‌لای کتاب تاریخ خارج کنیم
در ادامه، محمود دردکشان از پیشگامان انقلاب به ضرورت پرداختن صحیح به شخصیت آیت‌الله طاهری اشاره کرد و گفت: بهره‌گیری از تجربه زیسته و راه و رسم زندگی چهره‌هایی همانند آیت‌الله طاهری باید برای زندگی امروز مورد استفاده قرار گیرد. آیت‌الله طاهری و شخصیت‌های برجسته معاصر را باید از موزه‌ها و لابه‌لای کتب تاریخی خارج کنیم. اینکه تنها به تجلیل آن‌ها بپردازیم کافی نیست باید ببینیم که سرنوشت آن‌ها چگونه می‌تواند بر شرایط امروز ما تأثیرگذار باشد. او افزود: امروز به گفته کارشناسان، ما با 50 ابر بحران در کشور مواجهیم که سرنوشت کشور را تحت تأثیر خود قرار داده است. سؤال اینجاست که زندگی و شیوه مبارزه آقای طاهری، برای حل مشکلات ما چگونه معنا پیدا می‌کند؟ دردکشان افزود: طاهری‌های هر دوران مجاهدان در راه خدا بودند که یکپارچه تلاش و کوشش فی سبیل الله کردند. اگر امثال مرحوم طاهری دارای ویژگی‌های برجسته مبارزاتی نبودند هرگز نمی‌توانستند تا آخرین لحظه‌های عمر بر آنچه باور داشتند پافشاری کنند. آیت‌الله طاهری هرگز در جنگ روانی کم نیاورد و سرزنش سرزنش‌کنندگان هرگز عامل عقب نشینی او نشد. او تأکید کرد: انقلابی‌بودن، اصلاح‌طلب‌بودن و پیشروبودن و درهم‌تنیده‌شدن این مفاهیم جملگی در مرام آیت‌الله طاهری قابل مشاهده و رهگیری بود.
آیت‌الله طاهری هم دغدغه دین داشت هم سیاست
محمد تقی فاضل میبدی دیگر سخنران این مراسم مجازی بود. او ابتدا به نحوه آشنایی خود با مرحوم طاهری پرداخت و گفت: من به واسطه شهید علی‌اکبر اژه‌ای با آقای طاهری در دهه 50 آشنا شدم. زمانی که دکتر فضل‌الله صلواتی در یزد دوران تبعید خود را می‌گذراند با یکدیگر آشنا شدیم و این آشنایی منجر به یک دوستی خانوادگی عمیق شد. در منزل دکتر صلواتی با علی اکبر اژه‌ای آشنا شدم و دوستی ما شکل گرفت. از آن زمان به اصفهان رفت‌وآمد داشتم و نام آقای طاهری را شنیده بودم. او افزود: در آن دوران کتاب‌های مرحوم شریعتی و بازرگان را مطالعه می‌کردم، وقتی به منزل آقای طاهری رفتم ایشان را شخصیتی روشن‌فکر و انقلابی یافتم که هم دغدغه دین داشت هم سیاست. بعد از انقلاب هم این رابطه ادامه داشت. میبدی ادامه داد: آیت‌الله طاهری در جوانی عضو انجمن ایران و فرانسه و مسلط به این زبان بود و به عنوان یک طلبه جوان این یک ویژگی برجسته محسوب می‌شد. در آن سال‌ها طلبه‌ها کمتر به مدرسه می‌رفتند ولی طاهری جوان تا دیپلم پیش رفته بود و تحصیلات غیر حوزوی هم داشت. او علاوه بر علوم حوزوی، کتاب‌ها و علوم دیگر را می‌شناخت.
او تأکید کرد: اصفهان مرکز تلاقی افکار بود. از روحانیون سنتی سلفی تا فیلسوفان و … کنار هم حضور داشتند. اما فضای کلی اصفهان را می‌توان متأثر از جریان روشن‌فکری قلمداد کرد. به خاطر دارم که قبل از انقلاب زمانی که به اصفهان سفر می‌کردم به کتاب‌فروشی مرحوم نکوئی سر می‌زدم که مرکز کتاب‌های روشن‌فکری مذهبی بود. مرحوم طاهری در رأس جریان روشن‌فکری اصفهان قرار داشت. هر جوان دانشگاهی یا غیر دانشگاهی که با ایشان آشنا می‌شد جذب افکار او می‌شد. میبدی افزود: تمام جریان‌های فکری در تاریخ اسلام به نوعی خود را در اصفهان نشان می‌دهند. بعد از اسلام چندین جریان فکری ایجاد شد که می‌توانیم آن‌ها را به عرفانی، کلامی، تصوف، فلسفه و فقه تقسیم کنیم. البته در این میان جریان فکر و ضد فکر هم شکل گرفت. در اصفهان همه این تفکرات وجود داشته و مرحوم آیت‌الله طاهری با اینکه در حوزه علمیه قم تحصیل کرده بود عالمی آزاد فکر بود. شخصا از مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی و آیت‌الله منتظری همواره از آزاداندیشی آیت‌الله طاهری شنیده بودم.
آیت‌الله طاهری محور مبارزه با رژیم شاه در اصفهان بود
مرتضی مبلغ از فعالان سیاسی اصلاح‌طلب و از پیشگامان انقلاب از دیگر سخنرانان یادبود آیت‌الله طاهری بود. مبلغ در ابتدا به ابعاد شخصیتی آیت‌الله طاهری اشاره کرد و گفت: آیت‌الله طاهری را باید در زمانه خود تبیین کرد. اصفهان در عین اینکه مرکز تلاقی اندیشه‌های مختلف بود یکی از پایگاه‌های مهم روحانیت سنتی در کشور بوده و هست. آیت‌الله طاهری به‌شدت نواندیش بود یعنی ارتباط وسیعی بین ایشان و روشن‌فکران وجود داشت. او افزود: آیت‌الله طاهری در بین روحانیون استان محور مبارزه با رژیم شاه بود اما مبارزه با سلطه باعث نشد که درهای اندیشه و رابطه با افکار مختلف را بسته ببیند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های آیت‌الله طاهری مبارزه مستمر و بی‌امان با تحجر و انحراف‌هایی بود که توسط برخی به وجود می‌آمد.
امام (ره) می‌گفت طاهری نباید شکسته شود
در ادامه محمد عطریانفر، فعال سیاسی اصلاح طلب ضمن اشاره به تبار سیاسی و انقلابی آیت‌الله طاهری گفت: از دیدگاه من آیت‌الله طاهری بزرگمردی بود که قدرش مجهول باقی ماند. مرحوم طاهری بنا به تشخیص خود از حوزه علمیه به مباحث اجتماعی و سیاسی بازگشت و معتقد بود که باید کلام امام خمینی (ره) را در جامعه بسط و گسترش دهد. به همین دلیل حوزه را ترک کرد و به حسین‌آباد اصفهان بازگشت و تریبون نماز جمعه را رونق بخشید. آیت‌الله طاهری پیش از انقلاب پیشوایی اجتماعی مردم اصفهان را عهده‌دار شد که در واقع برون‌داد فعالیت‌های دینی ماست.
عطریانفر افزود: مرحله مهم دیگر از زندگی آیت‌الله طاهری فعالیت‌ها و تلاش انقلابی ایشان است. مرحوم طاهری رکن اصلی انقلاب در اصفهان بود. مرحوم علی‌اکبر پرورش زمانی که از انجمن حجتیه فاصله گرفت و به دامن فعالیت‌های انقلابی بازگشت در کنار آقای طاهری بالنده و شکوفا شد.
این فعال سیاسی اصلاح طلب به نقش آیت‌الله طاهری بعد از انقلاب اشاره کرد و گفت: چهار، پنج شخصیت کلیدی در آن زمان می‌توان نام برد که نبض افکار عمومی جامعه را دست داشتند. از آن جمله می‌توان به آیت‌الله طاهری، آیت‌الله مدنی، آیت‌الله صدوقی، آیت‌الله خامنه‌ای، آیت‌الله اشرفی اصفهانی اشاره کرد که در نماز جمعه شهرهای مختلف بسیار اثرگذار سخن می‌گفتند.
عطریانفر در ادامه با نقل یک خاطره به چگونگی انتساب غلامحسین کرباسچی به استانداری اصفهان در زمان حیات آیت‌الله طاهری اشاره کرد و گفت: در زمانی که آقای ناطق نوری وزیر کشور بود، مهندس کوپائی برخلاف نظر آیت‌الله طاهری در سمت سرپرستی استانداری اصفهان تثبیت شد. وقتی امام خمینی (ره) از این ماجرا مطلع شدند، در یک مقطعی آقایان طاهری، کوپائی، پرورش را به حضور پذیرفتند تا موضوع استانداری اصفهان را حل کنند. آقای پرورش که در آن زمان نایب‌رئیس مجلس و از موقعیت ویژه‌ای برخوردار بود، از امام می‌خواهد که آقای کوپائی در سمت استانداری اصفهان باقی بماند. اما امام‌خمینی خطاب به فرزندشان حاج احمدآقا می‌گوید به آقای موسوی (نخست‌وزیر) بگو هر آن کس که آقای طاهری برای استانداری اصفهان معرفی می‌کند باید من فردا در اخبار ساعت 14 نامش را بشنوم.
عطریانفر افزود: از شخص آقای پرورش شنیدم که بعد از جلسه حضرت امام خطاب به او می‌گوید که مگر شما نمی‌دانید طاهری کیست؟! امام خطاب به آقای پرورش می‌گوید که طاهری زندگی خود را فدای انقلاب و اسلام کرده و نباید شکسته شود. موقعیت آقای طاهری در دستگاه انقلاب و نزد بنیان‌گذار جمهوری اسلامی بسیار ویژه و برجسته بود. او در ادامه به نقش آیت‌الله طاهری در دوران دفاع مقدس اشاره و تأکید کرد: لشکر عاشورا و بزرگانی مانند حسین خرازی و … شب‌های حمله حضور آقای طاهری را کنار خود داشتند. او هم خطیب جمعه بود هم مرد میدان جنگ.
