به گزارش اصفهان زیبا؛ بیشک میتوان صنعت گردشگری را یکی از متنوعترین و بزرگترین صنعتها در جهان قلمداد کرد؛ بهگونهای که امروزه مهمترین منبع درآمد و ایجاد فرصتهای شغلی برای بسیاری از کشورهای دنیاست. این صنعت برای بسیاری از کشورهای جهان بهعنوان پیشران توسعه بهشمار میآید؛ به همین جهت صنعت گردشگری در تقسیمبندی جهانی پس از نفت و خودروسازی در رده سوم قرار میگیرد.
بهطورکلی صنعت توریسم از دو جهت عمده حائز اهمیت بسیار است: نخست اینکه، گردشگری موجب آشنایی ملتها با فرهنگ یکدیگر میشود؛ دوم اینکه، از نظر اقتصادی بهعنوان یک منبع تأمین درآمد و ارز محسوب میشود. گردشگری برای کشورهایی همچون ایران که با کمبود منابع ارزی روبهرو هستند، میتواند بهعنوان یک منبع ارزشمند تأمین منابع ارزی بهحساب بیاید. در ایران و بهطور خاص در شهری همچون اصفهان ظرفیتهای گردشگری فراوانی وجود دارد که بنا به سیاستگذاریهای تدوینشده برای استان اصفهان، گردشگری بهعنوان یکی از دو صنعت پیشران در نظر گرفته شده است.
در شرایط فعلی استان اصفهان با چالشهایی همچون کمبود منابع آبی و آلودگی هوا روبهروست که این موارد باعث شده است توسعه صنعت در این استان با مخالفت شدید برخی از نخبگان و خبرگان مواجه شود؛ درحالیکه حوزههایی همچون گردشگری بهعنوان صنایع پاک بهحساب میآید و میتواند با کمترین میزان آلایندگی ارزشافزوده چشمگیری را نصیب استان کند.
از طرف دیگر، سابقه تاریخی و مذهبی اصفهان، وجود ظرفیتهای طبیعی و… باعث شده است این استان در ابعاد مختلف دارای مزیتهای گردشگری باشد. همه آنچه بیان شد گویای آن است که توسعه گردشگری در استان اصفهان نهتنها یک فرصت، بلکه یک ضرورت انکارناپذیر است؛ هرچند بهرهگیری از این ظرفیت نیازمند درک درست چالشهای این حوزه و تلاش برای رفع آنهاست؛ از همین رو به سراغ مجید دانش مبرهن، رئیس انجمن راهنمایان گردشگری رفتیم تا درباره الزامهای رونق هر چه بیشتر گردشگری در 1403 گفتوگو کنیم.
بهعنوان پرسش اول، چه موانعی برای رونق گردشگری در استان اصفهان وجود دارد که باید به آن توجه کرد؟
ابتدا باید به این پرسش پاسخ دهیم: «چرا به اصفهان برویم؟» بارها آثار تاریخی اصفهان از سوی مسافران نوروزی دیده و بسیاری از مشکلات هرساله تکرار شده است؛ زیرا تعدد مراکز تصمیمگیری متولی در شهرداری، اوقاف، میراثفرهنگی و سایر مراکز مربوط باعث شده است برنامهریزیها برای بازنگری طرح جامع گردشگری استان یا ستاد سفر صرفا در محیطی اداریآکادمیک انجام شود و تصمیمگیریها بدون مشاهدههای میدانی اتخاذ و درنهایت اجرا شده است. از چنین فرایند معیوبی نباید انتظار خروجی مناسب داشت؛ زیرا بهرهگیری لازم از حضور و تجربههای بخش خصوصی همچون راهنمایان گردشگری که بهصورت میدانی مشکلات را لمس میکنند و راهکارهایی برای آن دارند، انجام نشده است.
در خصوص مشکلاتی که وجود دارد، میتوان به برودت نسبی هوا، وجود ماه مبارک رمضان، کمبود موقت اماکن اقامتی، عدم وجود سرویسهای بهداشتی موقت در اماکن پرتردد، محدودبودن ساعات بازدید بناها و سختگیری در اجرای برخی قوانین به نسبت سایر استانها اشاره کرد. بعضی از این مسائل در ابتدای امسال باعث تأثیر منفی در خصوص انتخاب اصفهان بهعنوان شهر هدف گردشگری برای مسافران نوروزی شد؛ البته در کنار مشکلات موجود، ایجاد فضای پوشیده با چادر در میدان نقشجهان و سایر اماکن عمومی، ایده خوبی برای راحتی مسافران بود.
برای حل اینگونه مسائل چه رویکرد و اقداماتی میبایست لحاظ شود؟
بهطورکلی برنامهریزی و معرفی جاذبههای جدید همچون اماکن تفریحی، تاریخی و موزههای تحت تملک شهرداری، همچنین تعریف مسیرهای گردشگری مناسب و معرفی آنها در جهت بهبود گردشگری استان راهگشاست؛ بهعلاوه ایجاد رویدادهای متنوع و جذاب برای سلیقههای مختلف میتواند در انتخاب اصفهان بهعنوان شهر هدف مسافران تأثیرگذار باشد.
بهعنوان رئیس انجمن راهنمایان گردشگری، نقش راهنمایان گردشگری را در بهبود وضعیت گردشگری استان چگونه ارزیابی میکنید؟
متأسفانه در اصفهان آنچنان که باید از راهنمایان گردشگری در این زمینه حمایت نمیشود. راهنمایان گردشگری بهترین مرجع برای بهبود سطح کیفی سفر در هر شهر هستند؛ اما ارگانهای دولتی انتظار دارند بدون حمایتهای لازم، از خدمات این راهنمایان بهرهمند شوند.
راهنمایان گردشگری میتوانند درزمینه بررسی چالشها، فرصتها و راهکارهای مناسب در خوشههای مختلف گردشگری تجارب خود را در اختیار دستگاههای مربوط قرار دهند. در حال حاضر اعضای این انجمن بدون هیچگونه حمایت مادی و معنوی در قالب کمیتههای تخصصی به بررسی خوشههای گردشگری از قبیل ورزشی، هنری، روستایی، صنعتی، شهری، ادیان، فناوریهای نوین و دیجیتال، میراث ملموس و ناملموس، طبیعتگردی، نجوم، پرندهنگری، ژئوتوریسم، خوراک، سلامت و درمان، کودک، ادبی، علمی و تجاری پرداختهاند که این خوشهها در راستای کمیتهها و میزهای خدمت در وزارت میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی است.
خروجیهای عملی این صاحبنظران باعث برونرفت از رکود فعلی و فعالسازی گردشگری داخلی و تعریف مسیرهای جدید و جذاب برای مسافران داخلی و خارجی است. همه اینها در صورتی است که به اصل گردشگری و توسعه آن اعتقاد داشته باشیم.
برای افزایش کیفیت سفر خانوادهها به اصفهان چه پیشنهادهایی دارید؟
وقتی یک خانواده به شهری سفر میکند، همه اعضای خانواده باید از سفر لذت ببرند و از شهر مقصد حس خوب دریافت کنند. شهر ما اسما شهر دوستدار کودک نامگرفته است؛ ولی چه شرایط ویژهای برای کودکان در شهرمان ایجاد کردهایم. آیا تفریح و شرایط مناسب برای بهرهمندی کودکان از یک سفر خوب در شهر ایجاد کردهایم؟ برای سالمندان به همین صورت. آیا شرایط یک سفر خوب برای سالمندی که به اصفهان سفر میکند، فراهم شده است؟ آیا در معابر شهری، بناهای تاریخی و گردشگری برای خانوادههایی که سالمند یا افراد توانخواه دارند، زیرساخت لازم و شرایط بازدید ایجاد شده است؟ شرایطی که همه افراد و خانوادهها بدون سختی به بازدید و گشتوگذار بپردازند و احساس لذت و نشاط در آنها ایجاد شود.
اگر قرار است رویداد تعریف کنیم، نباید صرفا چند بازارچه معمولی و برنامههای تکراری باشد. باید رویدادهایی برگزار کنیم که واقعا جذاب و متنوع باشد. برای ارتقای سطح گردشگری در شهر باید بهدنبال رویکردهای جدید باشیم، نه دستورالعملهای قدیمی و تکراری همچون طرح جامع گردشگری استان؛ طرحی که گردآوری آن کارشناسی نبوده است و هرساله با اعمال تغییرات جزئی بهدنبال بهبود وضعیت گردشگری استان هستند.
تبلیغات مقصد همواره یکی از ضعفهای اصفهان بوده است؛ بهخصوص در عرصه بینالمللی. برای رفع این ضعف چه اقداماتی باید صورت بگیرد؟
چنین چالشی نیازمند برنامهریزی بلندمدت است. اصفهان میتوانست با حضور قوی و مؤثر در نمایشگاه گردشگری تهران تبلیغات لازم را انجام دهد؛ اما متأسفانه اقدام شایستهای انجام نشده و طبق معمول فرصتسوزی شده است.
این نمایشگاه فرصت مناسبی برای بهرخکشیدن ظرفیتهای گردشگری استان است؛ ولی برای این فرصت بزرگ برنامهریزی خاصی صورت نگرفته است. اگر بخواهیم از چنین نمایشگاههایی بهاندازه کافی بهره ببریم، باید برنامهریزی مناسبی در این راستا انجام داده باشیم؛ برنامه بلندمدتی که طی آن، محتوای مناسب آماده و نیروهای ورزیده تربیتکرده باشیم تا بتوانیم شهرمان را در این نمایشگاه به بهترین نحو معرفی کنیم؛ درصورتیکه هیچ اهمیتی به این مسئله داده نشده است.
قابلتوجه است که امسال مسئولیت گردشگری دیجیتال که رکن توسعه گردشگری کشور و جهان است، به اصفهان واگذار شده، درحالیکه نهتنها هیچ برنامه درخوری برای این مهم از جانب مسئولان انجام نشده؛ بلکه حداقل استفاده از بخش خصوصی نیز در این زمینه صورت نگرفته و حمایتهای لازم انجام نشده است. مسئولان انتظار داشتند انجمن راهنمایان تورهای گردشگری بدون هیچ پشتوانه مالی، صفر تا صد حضور در نمایشگاه را بهعهده بگیرد و شهر را معرفی کند؛ درصورتیکه این امور در شرح وظایف ما نیست.
بخش دولتی باید بسترسازی کرده و امکانات مناسب را فراهم و از ظرفیت ما، نیروهای دورهدیده و راویان خوبی که داریم، استفاده کند تا در این نمایشگاه به بهترین شکل جاذبههای شهر را معرفی کند و بستر مناسب برای جذب گردشگر را فراهم آورد.
بهطورکلی یکی از زمانهای طلایی مسافرت، تعطیلات نوروز است. باتوجهبه اینکه اصفهان ظرفیتهای متنوعی در گردشگری طبیعی، تاریخی و… دارد، چگونه میتوان از فرصت تعطیلات نوروز برای رونق گردشگری شهر بهره برد؟
برای ایام نوروز باید متناسب با بناها و جاذبههای گردشگری بهصورت تخصصی راهنمای آموزشدیده تربیت کرد. اصفهان فقط چند بنای تاریخی معروف و تعدادی پل نیست که مسافران پس از بازدید از آنها بگویند اصفهان را دیدهایم.
بسیاری از خانههای قدیمی هستند که در اختیار شهرداری قرار دارند یا مجموعه تجاری سیتیسنتر که بزرگترین مجتمع تجاری در خاورمیانه است. باید از این فرصتها استفاده کرد. اگر اصفهان را به چند بنا و پل محدود کنیم، بار ترافیکی و خروجی مالی که طی دو هفته نوروز بهازای هر شهروند اصفهانی خواهیم داشت، نسبت به رضایت ساکنان شهر، توجیه اقتصادی نخواهد داشت.
باید آنچه در این دو هفته ایام نوروز از گردشگری نصیب مردم اصفهان میشود باتوجهبه ترافیک، شلوغیها و بسیاری هزینههای دیگر بهصرفه باشد. میتوان در این ایام مسیرهای منتهی به ناژوان را بهخوبی معرفی کرده و حجم ترافیک مسافران را به این سمت روانه کرد تا از حجم ترافیک در مرکز شهر کاسته و نارضایتی کمتری برای مردم اصفهان ایجاد شود.
اینگونه برنامهریزیها تابهحال انجام نشده و جای خالیشان در توسعه گردشگری و افزایش رضایت اهالی اصفهان خالی است. اگر شهری بهعنوان شهر توریستی معرفی میشود، باید بستر مناسب را برای گردشگری آن فراهم کنیم. شهر توریستی باید همواره زنده بوده و آثار این زندهبودن در آن هویدا باشد. در یک برهه زمانی تعدادی المان نوری در خیابان باغگلدسته ایجاد شد که بازخوردهای مثبتی به دنبال داشت.
در حال حاضر بیش از صد نقطه خاص و دیدنی در اختیار شهرداری، میراثفرهنگی و سایر اماکن دولتی است. همه این مناطق ظرفیت مناسبی برای توسعه گردشگری شهر بههمراه خواهد داشت. بهرهمندی از راهنمایان مجاز گردشگری، اثربخشی بازدید این اماکن گردشگری را دوچندان خواهد کرد. بهطور خلاصه اگر نتوانیم از ظرفیتهای گردشگری شهرمان بهخوبی استفاده کنیم، بهزودی از یزد، شیراز و تبریز عقب خواهیم ماند؛ با وجود اینکه شهر ما از نظر وسعت و تعداد اماکن گردشگری سطح بالاتری نسبت به این شهرها دارد.
در حال حاضر به دلیل کمبود وقت و عدم برنامهریزی لازم نباید انتظار چندانی از نوروز امسال داشته باشیم. متأسفانه ما همیشه انتظار داریم بتوانیم با برنامهریزیهای کوتاهمدت، بهترین نتایج را داشته باشیم؛ درصورتیکه گردشگری نیازمند برنامه و توجه بلندمدت است.
علاوه بر برنامهریزی بلندمدت باید از تجربههای میدانی و صحبت رودررو با مسافران نوروزی استفاده کنیم تا در عمل دچار غافلگیری نشویم. باتوجهبه آنچه گفته شد، بهتر است از الان برای نوروز 1404 برنامهریزی کرده و زوایا، کمبودها و کاستیها را بسنجیم و در جهت بهبود آنها تلاش کنیم.