بیرون راندن مردم از دهکده جهانی

 مشیرفر اذعان دارد که اصلا هیچ کجا از این گفته نشده که این طرح صیانت در پاسخ به چه مشکلی روی کار آمده است؟ «ما در یک سری اصول مثل پول‌شویی، قانون پایه آن را نداریم. اما در این طرح حرف از این آمده است. این مثل این است که سوار گاری باشیم و برای چراغ قرمز برنامه بریزیم. خب وقتی ابزاری نداریم چطور می‌توانیم قانون وضع کنیم؟ وقتی هم که حرف این زده شد که این قانون قرار است به‌صورت آزمایشی اجرا شود، ماجرا ترسناک‌تر هم شد. از آن‌جایی که در این سال‌ها طرح‌های آزمایشی اگرچه کارشناسی هم پیش رفته است اما قانون‌گذاران در راستای گام‌های بعدی که مکمل آن بوده، تلاشی نکرده‌اند. مثل سد یا نیروگاه سازی. تنها به گام اول اکتفا شده است. بدون اینکه بدانند این طرح‌ها به گام‌های بعدی و بعدتری نیاز دارند. برای همین کلی بلا سر محیط‌زیست آمده است. الان هم قرار است کلی بلا سر کسب و کارها بیاید. من منظورم کسب و کارهای کوچک است. کسب و کارهای بزرگ پول و ابزار کافی دارند و ممکن است مدت زمان کمی در فروششان اثرگذار باشد. اما معمولا کسب و کارهای کوچک با این طرح تحت فشار قرار می‌گیرند.» این مدیر ارشد عقیده دارد الان که افراد مختلف با پلتفرم‌های رایگانی نظیر اینستاگرام کسب‌وکار کوچک خودشان را دارند، با این طرح عملا به زمین می‌خورند. باید قوانینی برایشان گذاشته شود اما این طرح سنگی جلوی پایشان است. 

مشیرفر می‌گوید: «فیلترینگ تلگرام هم شدنی نبود ولی خب شد. اگر چیزی به صورت قانون دربیاید، تخلف از آن سرپیچی از قانون می‌شود. دستگاه‌های اجرایی هم موظف می‌شوند که با خلاف آن برخورد کنند. اگر چیزی به‌صورت مصوب درآید، دولت باید از آن پیروی کند. در این قانون خاص، چون کمیسیون اصل 85 تصمیم‌گیرنده است، یکی از مفاد کمسیون این است که هرچیزی مصوب شد آن را چند ماه به‌ صورت آزمایشی باید اجرا کنند، اگر نتایج چیزی بود که می‌خواهیم، آن را به صورت قانون تصویب می‌کنیم. خطرناکی ماجرا این است که این طرح آزمایشی نشود و مستقیم آن را اجرا کنند. یکی از چیزهایی که ما به آن اعتراض کردیم همین مسیر بود که در کمیسیون اصل 85 مطرح شده است.»

مشیرفر بارها به این نکته اشاره می‌کند کسب‌وکارهای کوچک آنلاین که در اینستاگرام و تلگرام فعالیت می‌کنند، با این طرح شکست بزرگی می‌خورند. کما اینکه در آبان 1398 قطع 10 روزه اینترنت باعث سقوط شدید این کسب و کارها شد و 365 روز طول کشید که قطع 10 روزه جبران شود. «این طرح هنوز نیامده باعث شده خیلی از کسب‌وکارها از رونق بیفتند. چون ناامید شده‌اند. این‌ها نشانه‌هایی است که می‌توانیم بگوییم این طرح ترسناک است. اگر کسی یک بار این طرح را بخواند، قشنگ به خودش می‌لرزد. مثلا در ماده‌هایی از این طرح عنوان شده که اگر مثلا استفاده از جیمیل ممنوع شد و شما در کشور دیگری از آن استفاده کردید، به محض رسیدن به ایران باید پاسخگو باشید. قسمت تنبیهی این طرح هم نشان می‌دهد که از مسیر عدالت خارج شده است. من به این هم دوباره اشاره کنم که طرحی که باید به قوه قضائیه برود و روی آن کار شود، مستقیما به دست کمیسیون 85 و قوه مقننه رفته است که یک باره اجرا شود.»

یکی دیگر از انتقادهایی که این فعال فضای مجازی به این طرح می‌کند این است که طرح صیانت خیلی عجله‌ای نوشته شده است چرا که در برخی ماده‌ها اشاره شده است که برای دانستن جزئیات به فلان بند مراجعه شود و وقتی دقت می‌کنیم، متوجه می‌شویم که اصلا چنین بندی نوشته نشده است. «حتی جایی نوشته شده است که خدمات کاربردی اثرگذار هم شامل این طرح شود. این خیلی کلی است و حتی می‌تواند شامل یک اس‌ام‌اس هم شود. هیچ‌کس هم نمی‌پرسد این عبارت دقیقا یعنی چی و شامل چه چیزهایی می‌شود؟ حتی ممکن است خدمات 100 سال آینده را هم تحت تاثیر خود قرار دهد.»

مشیرفر به این اشاره می‌کند که مردم و فعالان فضای مجازی مخالف قانون‌گذاری نیستند. حتی در برخی موارد خودشان هم پیشنهاد قانون داده‌اند. مثلا در مورد حقوق کودک در فضای مجازی بارها خواسته شده است که قانونی مدون اتخاذ شود. در کانون فکری پرورشی کودکان هم این طرح بارها گفته و روی آن کار شد. او می‌گوید چرا روی قوانینی اتخاذ شده تصمیمات درست گرفته نمی‌شود و مسئولین همان قوانین را گسترش نمی‌دهند؟

مدیر ارشد بازاریابی محتوای بیتستان می‌گوید که در این طرح قرار است در مورد پهنای باند یا سهم ترافیک که در طرح با این اسم آمده است، تصمیم گرفته شود. این بدین معنی است که در طول زمان کم‌کم ترافیک پلتفرم‌های خارجی کم شود تا مردم به سمت پلتفرم‌های داخلی بیایند. «اگر مثل فیلتر شدن تلگرام بود که مسلما مردم از فیلترشکن استفاده می‌کردند. اما ماجرا از این قرار است که ما از این طرح این برداشت را کردیم که سهم ترافیک پلتفرم‌های خارجی آنقدر کم می‌شود که خود مردم به سمت آن نروند. مثلا وقتی اینستاگرام را باز کنیم و ببینیم همین باز کردن 20 دقیقه طول می‌کشد، خب دیگر حوصله نمی‌کنیم به سمت آن برویم. ترجیح می‌دهیم به روبیکا سر بزنیم. صحبت سر این است که کاهش ترافیک در طول زمان دسترسی را کم و کمتر می‌کند. مثل وایبر. آنقدر سرعتش کم شد که کسی نخواست از آن استفاده کند. آنقدر کند بود و سهم ترافیکش کم که کسی دیگر سراغش نرفت. فرض کنید شما در اینستاگرام به من پیام می‌دهید و 3 روز بعد تحویلم داده می‌شود. خب مسلما شما دیگر از آن استفاده نمی‌کنید و سراغ روش‌های پرسرعت جایگزین می‌روید.»

سعید گودرزی، مسئول مرکز دیتا سنتر کوثر است. در ابتدا مطرح می‌کند که مفاد این طرح را به‌صورت دقیق نخوانده است و هرآنچه می‌گوید از اطلاعات پراکنده‌ای است که در این چند روز در سراسر فضای مجازی خوانده است. گودرزی اذعان می‌کند که ظاهرا این طرح خوبی است و همه دولت‌ها در تمام کشورها تاحدودی این کار را کرده‌اند. «درکشور ما چون شهروندان زیاد از وی‌پی‌ان استفاده می‌کنند، مثلا اگر با وی‌پی‌ان کشور آلمان وارد پلتفرمی مثل اینستاگرام یا یوتیوب شویم و روی ویدئوهایی که موسیقی خاصی در آن است، بزنیم آن موسیقی برایمان پخش نمی‌شود. چون قوانین آن کشور اجازه پخش آن موسیقی را نمی‌دهد. گوگل، فیس‌بوک یا هر شرکت بزرگ دیگری در همه کشورها نمایندگی دارد و طبیعتا باید در ایران هم نمایندگی داشته باشد. ولی خب بنابه دلایلی در کشور ما این اتفاق نیفتاده است. مجلس هم تصویب کرده است که این اتفاق بیفتد چون ممکن است در پلتفرم‌های بزرگ که دیتاهای مردم دستشان است، یک سری جرایم پیش بیاید. اگر آن پلتفرم‌ها این کار را نکردند، مجلس و دولت یک سال فرصت می‌دهد که یک پلتفرم مشابه آنها ساخته شود و آن پلتفرم اصلی حذف شود تا مردم از آن پلتفرم مشابه داخلی استفاده کنند.» گودرزی این طرح را یک چیز طبیعی می‌داند که ممکن است در تمام دنیا رخ دهد. اما این همه تنشی که بین مردم در مورد این طرح رخ داده بابت این است که مردم خوش‌بینی زیادی در مورد مجموعه اقدامات دولت ندارند و برای همین است که ترسیده‌اند این طرح یک طرح خطرناکی باشد. این فعال حوزه آی‌تی به مورد دیگری هم اشاره می‌کند و آن این است که ممکن است هدف اصلی این طرح درست باشد اما با سابقه‌ای که دولت در دهه‌های اخیر داشته است، امکان این وجود دارد که اجرای آن با اشتباه روبرو شود. «معمولا پلتفرم‌های خارجی همکاری‌ای را که دولت ما در نظر دارد، انجام نمی‌دهند و تهش به این ختم می‌شود که یک پلتفرم داخلی با بودجه‌ای میلیاردی که به طریقی آن شرکت به مجموعه وزارت ارتباطات وصل می‌شود، این پروژه را می‌گیرد. یک دوره خیلی زیادی هم روی آن مانور می‌دهند اما بعد از مدتی مردم آن را فراموش می‌کنند چون استفاده‌ای نمی‌شود و همین چرخه دوباره در دوره بعدی مجلس تکرار می‌شود.» گودرزی به پلتفرم‌های داخلی که با شکست مواجه شده‌اند، اشاره می‌کند. مثل موتور جستجوی یوز، سلام و سیستم عامل ذره‌بین که الان همراه اول ساخته است. حتی ما ایمیل ملی هم داشته‌ایم ولی هیچ‌کس از آن خبری ندارد. 

با مطرح شدن این طرح، زمزمه‌ای که بین مردم افتاده این است که قرار است تمام پلتفرم‌ها مسدود شوند. مسئول مرکز دیتا سنتر کوثر در این باره می‌گوید: «چیزی که من از این طرح برداشت کردم این است که قرار نیست پلتفرم‌هایی مثل اینستاگرام مسدود شود. در ابتدا با شرکت‌های این پلتفرم‌ها صحبت می‌شود که در ایران نمایندگی داشته باشند تا اگر جرمی رخ داد با مسئولان ایران همکاری کنند. اگر این شرکت‌ها همکاری کنند که هیج، اما اگر نه پلتفرم مشابه بیاورند و آن قبلی را مسدود کنند. به نظر من این اتفاق نمی‌افتد چون پروسه‌اش خیلی طولانی است.» گودرزی از شکست پلتفرم‌های ایرانی می‌گوید و اینکه خود دولت هم از طرح‌های داخلی پلتفرم‌ها استقبال نمی‌کند. «شاید در مورد اینستاگرام این طرح جدی شود. چون مشابه داخلی آن را که روبیکا باشد، داریم. روبیکا یک پیام‌رسان داخلی است که شبیه تلگرام است و به آموزش و پرورش هم فروخته شده است. این نرم‌افزار برخلاف دیگر پیام‌رسان‌های داخلی که پر از نقص‌اند، هیچ نقص خاصی ندارد. خیلی خوب کار می‌کند و حجم کاربر زیادی دارد. یک قسمتی هم در آن دارد به اسم روبینو که یک کپی تمیز از اینستاگرام است. نظر شخصی من این است که این پلتفرم داخلی می‌تواند نظر همه را به‌جای اینستاگرام، جلب کند.» گودرزی در کل این طرح را زمان‌بر و نشدنی می‌داند و معتقد است که فرایند این طرح آنقدر طولانی است که عملا نشدنی است و این جوی که الان بین مردم است بابت سابقه بد اجرایی دولت در سال‌های اخیر است. 

برای شفاف سازی این طرح با عباس مرادی، یکی از طراحان طرح صیانت تماس گرفتیم. متاسفانه علی‌رغم قول وی برای همکاری در این گزارش، تلفنش را جواب نداد و این گزارش بدون صحبت‌های او، نوشته شد.