تعزیه‌ها حساب‌کتاب دارند!
ما در تعزیه از بسیاری از گوشه‌های دستگاه‌های آوازی ایران استفاده می‌کنیم از جمله: بیات ترک، سه‌گاه، دشتی، نوا، راست پنج‌گاه و …؛ اما این گونه نیست که یک تعزیه‌خوان بتواند به راحتی از یک دستگاه روی یک دستگاه دیگر برود. همه این سبک‌ها حساب‌کتابی دارند و بر اساس خاصی چیده شده‌اند. برای مثال تعزیه‌ها با یک گوشه آرام آغاز می‌شوند و کم کم اوج می‌گیرند از یک دستگاه به دستگاه دیگر می‌روند. همه جای ایران درآمد شهادت حضرت علی اکبر چهارگاه است. این نیست که یک شخصی از راه برسد و بخواهد از یک دستگاه به دستگاه دیگر بپرد.
تعزیه حضرت اباالفضل(ع)
این تعزیه با بیات ترک آغاز می‌شود و درآمد آن روی این گوشه خوانده می‌شود؛ پس از آن گوشه دشتی در بخش طلایه‌داری حضرت عباس(ع) خوانده می‌شود. البته این قسمت بنا بر ساز شیپورچی و سلیقه تعزیه‌خوان است و از دو سه گوشه دیگر هم می‌تواند استفاده کند؛ اما در پشت خیمه وارد دستگاه‌های ماهور یا شور می‌شود و پس از آن برای قسمت شهادت حضرت از دستگاه افشاری استفاده می‌شود.
تعزیه شهادت امام
این تعزیه بنا به داشتن جمیع اتفاقات از جمله وداع، زره‌پوشی، درویش، شهادت حضرت علی‌اصغر(ع) و عبدالله‌ابن‌الحسن طیف وسیعی از گوشه‌های موسیقی را شامل می‌شود؛ اما به‌طور کلی از بیات ترک آغازو سپس با گوشه دشتی یا شور دشتی ادامه پیدا می‌کند.
تعزیه حر
برای تعزیه حر در بخش درآمد از دستگاه نوا، قسمت ورود جناب حر از ماهور استفاده می‌شود و سرراه‌گیری و گفت و‌گو با حضرت‌عباس(ع) از گوشه زابل؛ زیرا باید شجاعت و پهلوانی خود را به رخ بکشد و حضرت عباس(ع) هم در جواب از همین گوشه استفاده می‌کند. پس از آن برای گفتوگو با امام از سه‌گاه استفاده می‌کند؛ زیرا باید نهایت احترام در اینجا رعایت شود وادب حضرت حر را به رخ بکشد.
تعزیه شهادت حضرت علی‌اکبر(ع)
در تعزیه شهادت حضرت علی اکبر(ع)درآمد در چهارگاه‌خوانی، مخالف چهارگاه بعضی شیپورچی‌ها، ابتدای گفت‌و‌گوی علی‌اکبر و ام لیلا روی سه‌گاه است و کمی بعد وارد دشتی می‌شود، حضرت علی‌اکبر(ع) زمانی که به میدان جنگ می‌روند، برای معرفی خود وارد سه‌گاه می‌شود که این به حماسی‌بودن این ماجرا می‌افزاید.
همان‌طور که می‌بینید، تک‌تک این گوشه‌ها و دستگاه‌ها با دلیل انتخاب شـــده‌اند. بـــعــضی نقــش‌هــا کلا سبک مشخصی دارند؛ مثلا جبرئیل باید در گوشه عراق خوانده شود و خطیب در گوشه نوا.این سبک‌ها با توجه به نقش آنان انتخاب شده‌اند.
توصیه به جوانان
بنده قبل از ورود به عرصه تعزیه‌خوانی شش سال کلاس آواز رفتم. تعزیه‌خوانان جوان هم باید به این سمت و سو بروند تا بتوانند تعزیه‌دان بشوند و دستگاه‌های آوازی ایرانی را رعایت کنند. بعضی مواقع ما تعزیه را از اوج خارج می‌کنیم تا مردم اذیت نشوند. این کارها هم به استاد آواز بودن نیاز دارد، هم تعزیه‌دان بودن.
سبک‌های تعزیه
ما در تعزیه سه نوع سبک مشهور داریم: برخوار، اصفهان و قزوین، در برخوار بیشتر تعزیه‌خوانان از سبک برخوار استفاده می‌کنند. شاعرانی نظیر حاج استاد علی نریمانی در این زمینه زحمات فراوانی کشیدند. همچنین مرحوم میرزاحسین طاهری نیز خدمات شایانی را به زمینه برخوار کردند.
شاپورآباد، خطه تعزیه خوانی است
تعزیه‌خوانی در شاپور آباد همواره مورد توجه بوده است. مراسمات خاص ما شب بیست‌و‌هفتم ماه صفر است که تعزیه امام حسن (ع) اجرا می‌شود، مرحوم میرزاحسین طاهری هر زمانی که می‌خواست تعزیه شهادت امام حسن(ع) بخواند، گروهی از شاپورآباد را به همراه خود می‌برد؛ زیرا تعزیه امام حسن شاپورآباد مشهور است. امروز هنر در اجرای تعزیه‌های غریب است که الحمدلله تعزیه‌خوانان شاپورآبادی تبحر خاصی در این امر دارند.
باز هم اسب، باز هم ضرر!
روز عاشورا به رسم سنتی و دیرین تعزیه شهادت هفتاد‌و‌دو تن را اجرا می‌کردیم؛ برای مثال شهادت حضرت عابس، شـــوذب، وهــب، قــاسم، غــلام تــرک، عــلی‌اکبر، حر، عباس و بعد از آن‌ها هم شهادت امام(ع) را می‌خواندیم. هر تعزیه نهایتا یک ربع بود و در پایان راه‌اندازی کاروان و خیمه‌سوزی را داشتیم، در دهه آخر صفر از اربعین تا شهادت حضرت رضا(ع) هرشب تعزیه داشتیم و تعزیه‌های غریب می‌خواندیم؛ اما علاقه زیاد جوانان به اسب باعث شد که دیگر تعزیه‌های غریب مورد پسند واقع نشود و کم کم این ده شب به سه شب تبدیل شد.
کرونا و آسیب به تعزیه
همچنین کرونا تعزیه شاپورآباد را به شدت تحت تأثیر قرارداد و مزید بر علت شد که تعزیه در این دو سال بسیار کمتر اجرا شود. امید است که با اهتمام ویژه تعزیه‌خوانان محترم بتوانیم این بار گرانی که امروزه بر دوش ما گذاشته شده است را به سرمنزل مقصود برسانیم.
