مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و بروز طاعون مدرن(10)

باکتری ‌ها در متابولیسم داروها نقش دارند. بسیاری از مردم در جهان داروی دیگوکسین را جهت درمان بیماری ‌های قلبی‌ عروقی مصرف می کنند. این دارو از گیاهی به نام فوکس گلاو تولید می‌ شود. فلور میکروبی ناحیه گوارشی در مقدار این دارو در جریان خون تاثیر دارد و نقش مهمی در تنظیم آن دارد. دستگاه گوارش اولین جایی است که در آن دیگوکسین تجزیه و جذب می‌ شود. این فعالیت شیمیایی نتایج مهمی دارد. اگر میزان فعالیت باکتری پایین باشد، دارو تاثیری نخواهد داشت و اگر فعالیت باکتری، بیش از اندازه باشد، بیمار ممکن است دچار مشکلات قلبی، مشکل در تشخیص رنگ‌ یا درد معده شود. در آینده ممکن است پزشکان با دست‌کاری در فلور میکروبی روده، بتوانند میزان دیگوکسین خون را تنظیم کنند. برخی از باکتری ‌ها در ساخت ویتامین کا به عنوان ویتامین محلول در چربی و عامل انعقاد خون نقش دارند و جهت کنترل و درمان خون‌ریزی ناشی از بیماری‌ های هموفیلی، کبد، زردی و زخم معده مفید است. ویتامین کا به عنوان یک ویتامین فعال در حیوانات شناخته شده است و توسط ارگان‌های بدن انسان تولید ‌نمی‌ شود.  شاید تولید این ویتامین توسط باکتری ‌ها بازده بیشتری داشته باشد تا اینکه بدن خود را درگیر واکنش‌ های متعدد در تولید آن کند. به نظر می ‌آید اجداد ما ترجیح دادند به جای تولید ویتامین کا توسط خود یا خوردن مقدار زیادی گیاه حاوی ویتامین کا، باکتری‌ های ویژه‌ ای را در راستای سنتز این ویتامین به کار بگیرند. در واقع بدن ما محل زندگی باکتری ‌ها را فراهم و آنها نیز به انعقاد خون کمک می‌ کنند. این یک تجارت پر منفعت دو طرفه است. در بلندی ‌هــای گینه‌ نـــــو افــــرادی زندگی می‌کنند کـــه بیــش از 90 درصــــد تغذیه آنها را سیب‌زمینی شیرین تشکیل می ‌دهد. این افراد پروتئین کافی دریافت نمی‌ کنند، اما در دستگاه گوارش خود میکروب‌ هایی دارند که باعث تولید پروتئین مـــی ‌شــــونــــد (مانند میکروب ‌هایــی که در ریشه گیاهان نیتروژن موجود در هوا را تثبیت می‌ کنند). باکتری ‌ها در واژن هم حضور داشته و از این ارگان حفاظت می‌ کنند. لاکتوباسیلوس ‌ها در واژن تشکیل کلنی داده و واژن را در مقابل مشکلات ناشی از مخمرها محافظت کرده، با تولید اسید لاکتیک و ایجاد شرایط اسیدی، محیط را برای دیگر میکروب ‌های بیماری‌زا غیر مساعد می ‌کنند. در گذشته تصور می ‌شد واژن زنانی که دارای باکتری‌ های متنوعی است بیشتر مستعد عفونت باشد، اما اکنون با امکان تعیین توالی در رشته‌ها DNA ، جمعیت میکروبی در صدها زن مشخص شده که در این مکان حداقل پنج نوع میکروبیوم وجود دارد. در چهار نوع از آنها، لاکتوباسیلوس‌ها به عنوان جمعیت غالب هستند، اما در نوع پنجم که جمعیت لاکتوباسیلوس ‌ها بسیار کمتر است، انواع دیگری از باکتری ها وجود دارند. برخلاف تصــــور قبلـــی، این‌گونه زنان مستعد عفونت‌های واژنی بیشتری در مقایسه با زنان معمولی نیستند. در حدود یک سوم جمعیت زنان دارای این نوع میکروبیوم هـــســـتــنـــد. اسیدیته واژن زنانی که دارای جمعیت کمتری از لاکتوباسیلوس‌ها هستند، کمی بالاتر است. اما باکتری ‌های دیگر نیز به همان اندازه توانایی محافظت در برابر باکتری‌ های مهاجم را دارند.این‌گونه جایگزینی باکتری توسط باکتری‌ های دیگر با حفظ وظیفه اصلی به طور احتمالی در دیگر قسمت‌ های بدن نیز انجام می ‌شود. نکته دیگر این است که جمعیت باکتری واژن در طول زمان تغییر می‌ کند. در بعضی مواقع جمعیت بیشتر باکتــــری‌ هـــا در اواسط سیکل زنانگی تغییر می ‌کند و در ماه بعدی در انتهای سیکل این تغییرات رخ می‌ دهد. گاهی نیز تغییری در جمعیت باکتری در سیکل زنانگی دیده ‌نمی ‌شود. گاهی جمعیت لاکتوباسیلوس‌ ها آرام آرام تغییر و افزایش یا کاهش می‌ یابد. در برخی مواقع جمعیت لاکتوباسیلوس بدون دلیل ناپدید می‌ شوند. به صورت کلی لاکتوباسیل‌ هــا در بدن نقش محافظتی دارند و با توجه به نقش مفیدی که در بدن به عنوان محافظ دارند باعث شده است که در تولید بسیاری از فرآورده ‌های صنعتی به عنوان باکتری با خواص مفید و به نوعی پروبیوتیک به کار روند.ادامه دارد...

دکتر زهرا اسفندیاری، دکتر لیلا دباغی
کارشناسان واحد تحقیق و توسعه معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی اصفهان