دستاوردهای شعر فارسی در این چهار دهه

 عاطفه بادکبود

روز پنجشنبه، هجدهم بهمن ماه ۱٣٩٧، در کتـــــابخـــانـــه مـــــرکــــزی شهــــرداری اصفهـان نشستــــی با حضــــور آقـایـان حســـن دلبــــری و محمدکاظم کاظمی و جمعی از علاقه‌مندان درباره شعر انقلاب برگزار شد. هدف از برگزاری این جلسه بررسی شعر انقلابی ایران در چهار دهه اخیر بود. ابتدای سخنرانی مهمان ها،  به بررسی دستاوردهای شعر انقلاب و شنــاســایی دلســـــوزانه آفت های آن اختصاص داشت.شاعر افغانستانی مدعو، محمد کاظم کاظمی گفت که پیدایش جهان جدید باعث تحول در شعر می شود و انقلاب اسلامی جهانی‌بینی جدیدی به شاعران داده است. وی گریزی به تاریخ تحولات شعر فارسی زد و گفت مفاهیم و نگرش نو و حرف تازه داشتن شاعر در اثر تحولات جهانش به وجود می آید.او انقلاب اسلامی را در عرصه جهانی بی رقیب خواند و گفت که در تاریخ، نهضت هایی مشابه با انقلاب اسلامی داریم که بر اساس دین شکل گرفته‌اند، اما وجود توامان دین و جمهوریت اولین بار در انقلاب اسلامی اتفاق افتاده است و این امر پیدایش جهانی جدید همراه با حرف‌های جدید را برای شاعران به ارمغان آورده است. پس از او حسن دلبری، دیگر شاعر و نویسنده مدعو درباره آسیب‌ها و آفت‌های شعر انقلابی صحبت کرد و گفت که برخی از این آسیب ها بیرونی و برخی درونی اند. او از جلسات شعرخوانی و نقد شعر و انجمن‌های ادبی که انتخاب افراد در آنها شایسته سالارانه نیست صحبت کرد و ساز و کار نااستادانه بسیاری از این جلسات را مورد انتقاد قرار داد و گفت نقدهای اشتباه بسیاری از این جلسات آفاتی مخرب دارند.او جـــــشـنـــــــــواره‌هــا و سـلیـقـــــــــــه‌ای عمـــــل کــــردن داورها را آسیب دیگری بــــرای شعــــــر انقلاب دانســت و ادامه داد که در بسیــــاری از این جشنواره ها شعر قـــوی بیـــرون نیـــامده اســـت و این خـــــود نشـــان دهنده ضعف آنهاست. دیگر آسیــــب جدی مدنظر دلبری، شعـــــــرهای منـــاسبتی بود که شاعران مجبور می‌شوند به سلیقـــــه دیگـــــــــران بگوینـــــــد و شعرشان کوششی می شود نه کششی.او  از آسیب‌های درونی شعر انقلاب که عامل آنها بیشتر خود شاعران هستند به آوانگاردانگاریِ زبان شاعران امروز اشاره کرد که در شعر آنها واژه‌ها سرگردان هستند و در شعر این شاعران پیوند میان واژه ها از میان رفته است و توصیه کرد شاعران امروز از واژه ها به منزله فرصت استفاده کنند نه ابزار.فقـــــر مطالعاتی، کمبـــــود پشتوانه فکــــــری، سطحی‌نگری، نداشتن اندیشه تازه و محتوای جدید و نیز مسئولان و مدیران ناکارآمد در حوزه‌های هنری و آسیب های واردشده از تکنولوژی‌های جدید، دیگر آفت‌های شعر انقلابی بودند که سخنران‌ها به آنها پرداختند.بعد از آن درباره مقایسه شاعران قبل و بعد از انقلاب بحث شد. محمد کاظم کاظمی برای پاسخ به این سوال درباره موقعیت ویژه‌ای که شاعران قبل از انقلاب از شهریور سال 20 تا انقلاب سال 57 تجربه کرده اند، صحبت کرد. او گفت شاعرانِ قبل از انقلاب جهان جدیدی داشتند که در مشروطه ظهور کرده بود و عوامل اصلی مثل پیدایش شعر نو و انواع مبارزات و اعتراضات ونیز خفقان حاکم بر جامعه که عامل انگیزه بیشتر شاعران بود باعث ظهور نسل طلایی و غیرقابل تکرارشعر معاصر شد. کاظمی با اشاره به این امر که موقعیت ممتاز، شاعر ممتاز می آفریند، بحث دستاوردهای شعر انقلاب را به میان آورد و گفت که بعد از انقلاب هم موقعیت ممتاز تجربه شد، اما در آن دوران تمرکز بیشتر بر محتوا بود نه بر تکنیک های شعری، مطالعات زیادی که شاعران ِاوایل انقلاب داشتند آنها را بیشتر به سمت محتوا می برد. شعر انقلابی در اوایل از لحاظ حس و حال و شور و روحیه انقلابی برای حرف های جدید غنی بود، اما از لحاظ صوری، تکنیکی، تخیل و زبان نمی توانستند به اشعار شاعری چون اخوان پهلو بزنند که البته این مشکل بعد از چندسال حل شد. به گفته او دستاورد شعر بعد از انقلاب در مقایسه با شعر قبل از انقلاب را می توان شعر نئوکلاسیک دانست. شعر نئوکلاسیک از اواسط دهه 70 قوت گرفته است و شاعرانی که در دامان انقلاب بوده اند با سرعت و کیفیتی پیش رفته اند که جریانی که ادامه دهنده جریان قدیم بود نتوانست با این قوت در کنار آنها ظاهر شود. دیگر دستاورد این جریان نسبت به قبل استفاده از تکنیک های شعر نو در شعر کلاسیک است.